De Geschiedenis van Nederlandse Radio

Auteur:Simon Albers

Datum:23.01.2024

Deel:

In deze blogpost gaan we het hebben over de tijd voor het internet en duiken we de geschiedenis in van de Nederlandse radio.

Bureau Opklopper helpt bedrijven en organisaties met de marketing van hun diensten en producten. We zijn fan van radio en televisie; daarom duiken we in deze blogpost samen de geschiedenis in, naar een tijd zonder internet, om alles te weten te komen over het ontstaan van radio en televisie in Nederland.

In deze blogpost hebben we het over:

De oprichting van de Nederlandse Radio
De invloed van Philips Laboratories op radio
De transitie van Stichting Radio Nederland
De oprichting van Stichting Radio Nederland Wereldomroep
De Nederlandse radio van 1947 tot 1960
De Nederlandse radio van 1960 tot 1990
De Nederlandse radio van 1990 tot 2003
De technologische innovatie
De start van televisie in Nederland
Radio Nederland vandaag

Zwart wit foto jongen schreeuwt in microfoon

De oprichting van Nederlandse radio

De geschiedenis van de Nederlandse internationale omroep begon op 11 maart 1927 met een kortegolfuitzending naar Nederlands-Indië via een kortegolfzender.

De invloed van Philips op de radio in Nederland

Philips Laboratories in Eindhoven zag destijds de mogelijkheden van de nieuwe media en ontwikkelde de kortegolfzender en ontvangermarkt. Philips wil hoogwaardige programmering en een sterke politieke en economische basis. De compagnie pleegde op de avond van 31 maart 1927 een propagandacoup, toen koningin Wilhelmina de kolonisten toesprak via het PCJ-station.

Radio Oranje

Het Nederlandse radioprogramma Radio Oranje, ook wel bekend als “Radio Orange”, werd uitgezonden via de BBC’s European Service to Netherlands, terwijl het in de Tweede Wereldoorlog onder Duitse bezetting was. Het zond programma’s uit van ongeveer 15 minuten en werd uitgezonden vanuit Londen.

De ontwikkeling van de kortegolfmarkt bleek een lange adem. In april 1940 overhandigde minister van Binnenlandse Zaken Hendrik van Boeyen de Tweede Kamer een wetsontwerp waarin werd voorgesteld een internationale radiodienst te organiseren langs confessionele lijnen. Toen kwam de oorlog. De Nederlandse overheid richtte Radio Orange op in Londen en de BBC bood faciliteiten en zendtijd.

Terwijl de programma’s van Radio Oranje in Nederland onder de nazi-bezetting steeds belangrijker werden, dacht het hoofd van de programmering, Henk van den Broek, aan de toekomst. Het koninklijk besluit van 17 september 1944 plaatste de radio onder de controle van de minister van het kabinet, die op zijn beurt de omroepactiviteiten overdroeg aan de onderafdeling Radio van de Militaire Autoriteiten. De heer van den Broek, nu kapitein in het leger, reisde naar het bevrijde Eindhoven en begon op 3 oktober 1944 met uitzendingen als ‘Radio Nederland Herrijzend’.

Stichting Radio Nederland in transitie

Op 24 mei 1945 werd het eerste ‘wereldprogramma’ uitgezonden voor Nederlanders die in het buitenland wonen. Omdat de huishoudelijke voorzieningen in de oorlog waren verwoest, werd de BBC opnieuw gevraagd om te helpen. In juli 1945 besloot de naoorlogse regering de Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd op te richten, die de verantwoordelijkheid kreeg voor de nationale en internationale uitzendingen en de leiding kreeg over alle omroepen. Vanaf 13 oktober 1945 begonnen de uitzendingen weer via de eigen faciliteiten, die waren gerepareerd.

Stichting Radio Nederland Wereldomroep

In de jaren daarna debatteerde de regering over hoe de Nederlandse radio georganiseerd moest worden en besloot de nationale en internationale omroep te scheiden. Stichting Radio Nederland Wereldomroep is op 15 april 1947 opgericht, met als directeur de heer Van den Broek. De opdracht van het bedrijf was ‘het samenstellen en voorbereiden van uitgezonden radioprogramma’s die buiten het Koninkrijk der Nederlanden en in Europa zouden worden ontvangen’. Er werden uitzendingen gemaakt in het Nederlands, Indonesisch, Engels en Spaans.

Nederlandse radio van 1947-2004

Laten we inzoomen op de geschiedenis van Nederlandse radio per periode. We hebben het over de periode van 1947 tot 1960, 1960 tot 1990 en van 1990 tot 2003.

1947-1960

In de beginjaren had Radio Nederland een ‘Groetenafdeling’, aangezien overzeese telefonie moeilijk en duur was. De zender zendt ook nieuws, actualiteiten en culturele programma’s uit. De uitzendingen leggen de wederopbouwperiode vast. Uitzendingen in het Arabisch en Afrikaans (voor Zuid-Afrika) begonnen in 1949. Twintig jaar later werd een Franstalige sectie opgericht en in 1974 begonnen de eerste Portugese uitzendingen naar Brazilië.

In 1950 werd een speciale afdeling opgericht om radioprogramma’s samen te stellen en te verspreiden onder buitenlandse zenders. Kort daarna begonnen activiteiten op het gebied van muziek, via partnerstations in het buitenland. Radio Nederland kreeg er in de jaren vijftig nog een belangrijke doelgroep bij: emigranten in Australië, Nieuw-Zeeland en Canada. De transmissie naar deze gebieden begon in 1952.

1960-1990

In 1964 maakte de muziekafdeling van Radio Nederland als een van de eersten in Europa stereomuziekopnamen voor buitenlandse FM-radiostations. Radio Nederland Opleidingscentrum (RNTC) is in 1968 opgericht om radiomedewerkers uit ontwikkelingslanden op te leiden. In 1975 kwam er een herziening van de keuze aan programma’s op de korte golf: er kwam meer nadruk op nieuws en actualiteit.

1990-2003

Technologie

Radio Nederland bleef uitbreiden op het gebied van technologie. In 1969 opende het een kortegolfzenderstation op het Caribische eiland Bonaire en in 1972 een kortegolfzenderstation in Madagaskar. In 1985 werd het kortegolfstation van NOZEMA in de Flevopolder officieel geopend. Radio Nederland is hoofderfpachter.

De start van Televisie in Nederland

De televisieafdeling werd opgericht in 1960. Onder de naam Radio Nederlandse Televisie verkocht zij Nederlandse televisiedocumentaires voor een betaalbare prijs op de internationale markt. Sinds 1990 verzorgt de afdeling ook wekelijkse nieuwsbijdragen voor het CNN World Report. In 1996 begon zij in samenwerking met de NOS met de productie van Nederlandstalige televisie voor kijkers in Europa, onder de naam Zomer-TV. Dit was de voorloper van ‘Het Beste uit Vlaanderen en Nederland’ oftewel BVN-TV, dat in 1998 van start ging. Het jaar daarop voegde Radio Nederland de Verenigde Staten, Canada en het Caribisch gebied toe aan haar werkgebied, gevolgd door zuidelijk Afrika in 2002.

Interactief

Radio Nederland heeft een blik op de toekomst en speelt snel in op nieuwe technologische ontwikkelingen. Het was een van de eerste Nederlandse omroeporganisaties die een e-mailadres opende waar luisteraars hun opmerkingen naar toe konden sturen. Radio Nederland houdt haar luisteraars sinds 1996 op de hoogte via dagelijkse nieuwsbrieven en websites, waaronder deze, in meerdere talen. De muziekafdeling en BVN-TV ondersteunen hun activiteiten ook via hun eigen websites.

Radio Nederland vandaag

Radio Nederland is de internationale dienst van Nederland en biedt nieuws, informatie en cultuur aan miljoenen mensen over de hele wereld. De doelstellingen zijn vastgelegd in de Mission Statement: “Namens en ten behoeve van Nederland bijdragen aan een beter geïnformeerde wereld door een combinatie van onafhankelijke journalistiek en andere mediadiensten”. Een breed scala aan programma’s in het Nederlands , Engels, Bahasa Indonesia, Spaans, Portugees, Frans, Sarnami en Papiamentu dienen om deze doelen te bereiken, rekening houdend met de uiteenlopende informatiebehoeften van verschillende doelgroepen en de programmering aan te passen aan de mediasituatie in verschillende regio’s.

De semi-autonome Radio Netherlands Training Centre (RNTC) geeft cursussen en geeft media- en communicatieadvies aan partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. Radio Nederland behoort tot de vijf meest invloedrijke internationale diensten ter wereld, de andere vier zijn Voice of America, BBC World Service, Deutsche Welle en Radio France Internationale.

Radio Nederland staat qua budget echter op de 18e plaats. In Latijns-Amerika is de organisatie marktleider op het gebied van samenwerking met lokale radiostations. In Indonesië is Radio Nederland een van de meest populaire internationale zenders vanwege de objectieve en betrouwbare berichtgeving (Gebaseerd op onderzoek in opdracht van de BBC.)

De Engelstalige dienst wint regelmatig internationale prijzen voor zijn documentaire- en feature-programma-output.

Media inkoop bij radio voor ondernemers en organisaties

Bureau Opklopper helpt ondernemers en bedrijven met de marketing van hun bedrijven en diensten door bereik te generen via de Nederlandse radio. Interesse? Neem dan contact met ons op.